Nội tiết tố là gì? Khi nói đến nội tiết tố, có người nghĩ chỉ phụ nữ mới có nội tiết tố. Thực tế, cả nam và nữ đều có hệ thống nội tiết tố, tập hợp các tuyến sản xuất hormone trong cơ thể. Cùng tìm hiểu về nội tiết tố qua bài viết của chúng tôi để hiểu hơn về khái niệm nội tiết tố nhé. (1)
Nội Tiết Tố Là Gì ?
Nội tiết tố là hệ thống tập hợp tất cả hormone được tiết ra từ các tuyến nội tiết của cơ thể, có chức năng phối hợp với nhau để duy trì hoạt động trong cơ thể bình thường. Các tuyến nội tiết không có ống dẫn do đó hormone được sản xuất ra sẽ trực tiếp đi vào máu. Một số tuyến nội tiết chính trong cơ thể bao gồm: tuyến yên, tuyến giáp, tuyến thượng thận, tuyến tụy, tinh hoàn, buồng trứng…
Các nội tiết tố hoạt động bằng cách giải phóng hormone đi vào máu đến các cơ quan khác nhau như da , cơ, mô… để điều chỉnh sự trao đổi chất, tăng trưởng và phát triển, tâm trạng, chức năng tình dục, sinh sản… Những tín hiệu được truyền qua hormone có vai trò điều khiển cơ thể hoạt động theo quy luật hợp lý.
Đến nay, các nhà khoa học đã xác định được hơn 50 hormone trong cơ thể người. Mỗi hormone đóng một hoặc nhiều vai trò nhất định bao gồm: trao đổi chất, cân bằng nội môi, điều hòa huyết áp và lượng đường trong máu, cân bằng chất lỏng, chất điện giải và nhiệt độ cơ thể. Tăng trưởng và phát triển, chức năng sinh dục, sinh sản, nhịp sinh học, tâm trạng…
Nội tiết tố có tác dụng gì?
Nội tiết tố (hormone) đóng vai trò như các “sứ giả hóa học” trong cơ thể, điều hòa hầu hết các chức năng sinh học, từ hoạt động cơ bản như tiêu hóa, hô hấp đến các quá trình phức tạp như sinh sản, tăng trưởng và cảm xúc.
Dưới đây là những vai trò quan trọng của nội tiết tố trong cơ thể:
1. Điều Hòa Hoạt Động Chuyển Hóa Và Năng Lượng Trong Cơ Thể
- Các hormone như insulin (tuyến tụy) và thyroxine (tuyến giáp) kiểm soát quá trình trao đổi chất, chuyển hóa thức ăn thành năng lượng.
- Đảm bảo mức đường huyết và năng lượng ổn định để cơ thể hoạt động hiệu quả.
2. Hỗ Trợ Tăng Trưởng Và Phát Triển
- Hormone tăng trưởng (GH) từ tuyến yên thúc đẩy sự phát triển chiều cao, cơ bắp và cấu trúc xương.
- Ở tuổi dậy thì, nội tiết tố sinh dục (estrogen, testosterone) kích hoạt sự phát triển đặc điểm giới tính như ngực ở nữ, cơ bắp ở nam.
3. Điều Hòa Chu Kỳ Sinh Sản
- Ở phụ nữ, estrogen và progesterone điều hòa chu kỳ kinh nguyệt, hỗ trợ quá trình rụng trứng và mang thai.
- Ở nam giới, testosterone đảm bảo chất lượng tinh trùng và duy trì chức năng sinh sản.
4. Bảo Vệ Sức Khỏe Xương Và Cơ
- Estrogen giúp duy trì mật độ xương, ngăn ngừa loãng xương ở phụ nữ, đặc biệt là sau mãn kinh.
- Testosterone tăng cường sức mạnh cơ bắp và giảm nguy cơ mất cơ ở nam giới khi lớn tuổi.
5. Điều Hòa Tâm Lý Và Cảm Xúc
- Các hormone như serotonin, dopamine và oxytocin liên quan đến cảm giác vui vẻ, yêu thương và giảm căng thẳng.
- Mất cân bằng hormone (ví dụ: cortisol tăng cao) có thể gây ra stress, lo âu hoặc trầm cảm.
6. Điều Chỉnh Chu Kỳ Ngủ
- Melatonin, một hormone do tuyến tùng tiết ra, kiểm soát đồng hồ sinh học và chu kỳ ngủ – thức của cơ thể.
- Giấc ngủ tốt phụ thuộc vào việc melatonin được sản xuất đều đặn.
7. Tăng Cường Hệ Miễn Dịch
- Hormone từ tuyến ức (thymus) hỗ trợ sự phát triển và hoạt động của các tế bào miễn dịch, giúp cơ thể chống lại bệnh tật.
8. Hỗ Trợ Phản Ứng Cấp Thời
- Hormone adrenaline và cortisol từ tuyến thượng thận giúp cơ thể phản ứng nhanh trong các tình huống khẩn cấp (chẳng hạn chạy thoát hoặc chiến đấu).
- Chúng tăng nhịp tim, huyết áp và giải phóng năng lượng tức thì.
9. Duy Trì Cân Bằng Nội Môi
- Nội tiết tố giúp duy trì cân bằng các yếu tố sinh lý quan trọng như nhiệt độ cơ thể, huyết áp và lượng nước trong cơ thể.
10. Duy Trì Sắc Đẹp Và Sức Sống
- Ở phụ nữ, estrogen giúp làn da mềm mại, tóc bóng khỏe và vóc dáng cân đối.
- Testosterone ở nam giới tăng cường sức mạnh và sự tự tin thông qua cơ bắp và vóc dáng khỏe mạnh.
10 loại nội tiết tố phổ biến
1. Estrogen
- Tuyến tiết ra: Buồng trứng (ở nữ).
- Vai trò:
- Điều hòa chu kỳ kinh nguyệt và hỗ trợ khả năng sinh sản.
- Duy trì độ đàn hồi của da, giảm lão hóa.
- Bảo vệ sức khỏe xương và hệ tim mạch.
2.Prostaglandin
Prostaglandin là một nhóm lipid có tác dụng giống như hormone mà cơ thể tạo ra chủ yếu tại các vị trí tổn thương hoặc nhiễm trùng.
Vai trò :
- Hình thành các cục máu đông tại vị trí chấn thương
- Điều chỉnh lưu lượng máu, làm lành vết thương
- Khởi phát chuyển dạ trong thai kỳ, rụng trứng…
3.Insulin
- Tuyến tiết ra: Tuyến tụy.
- Vai trò:
- Điều hòa lượng đường trong máu.
- Giúp tế bào hấp thụ glucose từ máu để sản sinh năng lượng.
- Ngăn ngừa bệnh tiểu đường và các biến chứng liên quan.
4.Thyroxine (T4) và Triiodothyronine (T3)
- Tuyến tiết ra: Tuyến giáp.
- Vai trò:
- Điều hòa sự trao đổi chất, chuyển hóa năng lượng.
- Ảnh hưởng đến sự phát triển, tăng trưởng và nhiệt độ cơ thể.
- Thiếu hụt có thể gây suy giáp, trong khi thừa gây cường giáp.
5.Cortisol
- Tuyến tiết ra: Tuyến thượng thận.
- Vai trò:
- Được gọi là “hormone stress”, giúp cơ thể phản ứng với căng thẳng.
- Điều chỉnh huyết áp, đường huyết và mức năng lượng.
- Tham gia vào quá trình chống viêm và phục hồi cơ thể.
6.Testosterone
- Tuyến tiết ra: Tinh hoàn (ở nam), buồng trứng (ở nữ), tuyến thượng thận (cả hai giới).
- Vai trò:
- Ở nam giới: Phát triển cơ bắp, xương, và đặc điểm nam tính như giọng nói trầm và râu.
- Ở nữ giới: Hỗ trợ tăng cường ham muốn tình dục và phát triển cơ bắp.
7. Growth Hormone (GH)
- Tuyến tiết ra: Tuyến yên.
- Vai trò:
- Kích thích sự phát triển chiều cao, cơ bắp và xương.
- Tăng cường sự phục hồi mô và sản xuất năng lượng.
- Thiếu hụt hormone này ở trẻ em có thể gây chậm phát triển, trong khi thừa có thể gây khổng lồ.
8. Melatonin
- Tuyến tiết ra: Tuyến tùng (pineal gland).
- Vai trò:
- Điều hòa đồng hồ sinh học, giúp cơ thể ngủ đúng giờ.
- Bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do stress oxy hóa.
- Thiếu melatonin có thể dẫn đến rối loạn giấc ngủ
9. Progesterone
- Tuyến tiết ra: Buồng trứng, nhau thai (khi mang thai).
- Vai trò:
- Chuẩn bị niêm mạc tử cung cho thai kỳ.
- Duy trì thai nhi trong suốt thai kỳ.
- Ổn định tâm trạng và giảm stress.
10. Serotonin
- Tuyến tiết ra: Chủ yếu từ hệ tiêu hóa, một phần nhỏ từ não.
- Vai trò:
- Ảnh hưởng đến tâm trạng, cảm giác hạnh phúc.
- Điều hòa cảm giác thèm ăn và tiêu hóa.
- Liên quan đến việc kiểm soát giấc ngủ và nhận thức.
Nếu thiếu một hoặc nhiều hormone cơ thể sẽ bị rối loạn nội tiết tố, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, hoạt động của nhiều cơ quan trong cơ thể . Việc duy trì lối sống lành mạnh, dinh dưỡng hợp lý và kiểm tra sức khỏe định kỳ sẽ giúp nội tiết tố hoạt động hiệu quả, mang lại sức khỏe tốt và tinh thần thoải mái.
